Het begrip ‘zondebok’ wordt gebruikt om iets of iemand aan te duiden die de schuld (vaak onterecht) op zich geschoven krijgt. En als het gaat om voeding, zijn er al heel wat zondebokken slachtoffer geworden van deze praktijken. In deze blog komen er 3 aan de orde: de hormonale disbalans, het zware botten fenomeen en de alles overlevende discussie over metabolisme en de spaarstand.

Vooropgesteld: vaak gebeurt het aanwijzen van die zondebok niet bewust, maar vanuit onwetendheid, verkeerde informatievoorziening en de (valse) hoop dat er een mechanisme schuldig is aan het uitblijven van resultaten.

Het einde van de hormonale disbalans

Er zijn tal van diëten en methodes die erop gebaseerd worden. Hormonen zijn een hele bekende ‘reden’ voor het niet kunnen realiseren van gewichtsverlies of vetverlies en dus de potentie tot het bereiken van fysieke doelen. Een hormonale disbalans oplossen zou het hele zooitje in gang zetten, met als gevolg dat het ineens wel lukt! Zo werkt het echter niet!

Een hormonale disbalans is niet de reden van een te hoge vetmassa, een te hoge vetmassa kan wel het één en ander verstoren op hormonaal niveau. Je wordt niet dik door insuline, maar insulineresistentie kan wel een gevolg zijn van overgewicht. Met de focus op hormonen wordt de boel dus onterecht omgedraaid en door de focus op het aanpakken van de hormoonbalans te leggen mis je de trein.

Hormonale schommelingen of veranderingen in de hormoonbalans kunnen op hun plek wel de energiebalans beïnvloeden. Tijdens de overgang/menopauze kan een verandering in schildklierhormonen bijvoorbeeld ervoor zorgen dat je gewicht toeneemt. Dat komt niet door de hormonale ‘disbalans’, maar door het feit dat je energiebehoefte omlaag gaat terwijl je hoogstwaarschijnlijk hetzelfde blijft eten.

Zware botten: ben je slachtoffer van je genen?

Heb je wel eens gehoord van de zogenaamde lichaamstypen: de endomorf, ectomorf en mesomorf? Anders gezegd: je natuurlijke aanleg om er op een bepaalde manier uit te zien. Die mag je zo snel mogelijk vergeten als het gaat om de vraag of je je fysieke doelen kan bereiken of niet. De typering is namelijk niets meer dan een plakkertje voor je huidige fysieke vorm en zegt niets over de mate van verandering in je lichaamssamenstelling die je kunt realiseren.

De lichaamstypen zijn ook vaak de onderliggende reden achter de ‘zware botten’ redenatie. Echter: het verschil in botmassa tussen individuen is erg klein. Dat er verschil is in de bouw van mensen is zeker het geval, maar het is geen vaststaande verklaring voor over- of juist ondergewicht. Een te hoog BMI en/of overgewicht heeft vooral te maken met een teveel aan vetmassa en dat komt simpelweg terug op de energiebalans en een over de lange termijn te hoge energie-inname.

Teveel vast blijven hangen in dergelijke redenaties levert je dus niets op. Het enige dat je krijgt is een onterechte verwachting over wat wel of niet mogelijk is.

Een kapot metabolisme en de spaarstand

“Ik eet maar 1200 kcal per dag, en toch val ik niet af. Ik denk dat mijn lichaam kcal vasthoudt of misschien is mijn metabolisme gewoon heel erg traag.”

Nope! Zo werkt het niet. Je lichaam kan heel veel, maar het kan geen kcal vasthouden die niet binnenkomen. Tenzij je al weken lijdt aan obstipatie, is dat dus zeker geen verklaring voor het niet kunnen verliezen van gewicht. Een kapot metabolisme overigens hoogstwaarschijnlijk ook niet. Je hoeft je metabolisme dus ook niet te fixen of te zoeken naar mogelijkheden om de switch naar vetverbranding weer aan te zetten. Hoe steekt de vork in de steel?

Hoe vervelend, confronterend of stom het ook moge klinken. Er zijn meestal 2 hele goede redenen en het is alles behalve een spaarstand of een traag metabolisme.

1: Je onderschat je kcal inname

De meest logische verklaringen hiervoor zijn het onderschatten van portiegroottes, het niet meenemen van dingen zoals het aflikken van een lepel pindakaas of het opeten van de left-overs van je kinderen, en het niet registreren van dingen die je automatisch of onbewust eet.

2: Je overeet in de weekenden

En dat kan zomaar behoorlijk in de duizenden lopen (kcal dan…). Een drankje hier, een koekje daar, eten bij vrienden en een extra luxe ontbijt. Los van elkaar lijken die dingen minimaal. Maar tel je alles bij elkaar op, dan kun je zomaar eens van je stoel afvallen van verbazing.

Maar maar maar….

Als je hormonen het niet schuld zijn, zware botten een drogreden zijn en je metabolisme is gewoon nog heel?… Hoe kan het dan dat sommige mensen makkelijker afvallen of aankomen dan anderen?

Eén woord: energiebalans. Of je hormonen nu in of uit balans zijn: je valt af als je in een tekort zit en komt aan als je teveel eet. Dat hormonen er misschien voor zorgen dat je minder energie verbruikt, daar kun je dus rekening mee houden. Endo-, ecto-, of mesomorf? De energiebalans gaat op voor elk lichaamstype. En zelfs al zou je metabolisme of energieverbruik verlaagd zijn door consequent diëten (wat zeker een mogelijkheid is), dan nog is de energiebalans leidend en ook dan kun je niet aankomen wanneer je in een calorietekort verkeert. Ook niet door de spaarstand.

In plaats van je hormonale disbalans, de zware botten of je kapotte metabolisme als zondebok aan te wijzen, kun je dus beter focussen op je eigen invloed en het aanpakken van je leefstijl (facetten zoals voeding, beweging en slaap). Minder sexy dan zo’n “krijg je hormonen in balans en repareer je vetmetabolisme programma”, maar je kunt er spat op gaan dat het beter werkt en meer resultaat oplevert op de lange termijn.

Een kleine nuance: medische aandoeningen/medicatie en indicaties kunnen uiteraard invloed hebben op het metabolisme en de vertering.

Vasthangen in je proces

De oplossing “doe iets aan je leefstijl en fix je energiebalans” lijkt misschien simpel, maar niets is minder waar. Het is geen recht toe, recht aan oplossing. Je bent dan ook geen uitzondering op de regel wanneer het bij jou allemaal niet lijkt te werken. Los van de verschillende facetten die je energiebalans beïnvloeden, mag je ook de impact van gedragsverandering niet onderschatten. Voor de één is blijvend afvallen of juist aankomen  ook wel degelijk lastiger dan voor de ander. Dat is niet waar het in deze blog over gaat. Het gaat erover dat er te makkelijk naar een zondebok wordt gezocht en dat daar nog gemakkelijker op wordt ingespeeld door marketingtrucs die geld uit je broekzak trekken.

Het goede nieuws: er is waarschijnlijk een hele goede verklaring voor het idee dat je vasthangt of stagneert in je proces. Alleen vind je die logische verklaring zelf niet en is je eigen proces soms moeilijk te overzien of objectief te bekijken. Het inschakelen van een coach/deskundige die er met een objectief en onafhankelijk oog naar kijkt, is dan een goede overweging.